Choć teoretycznie żyjemy w najbezpieczniejszych czasach w historii, jeszcze nigdy nie byliśmy tak zestresowani. Co czwarty z nas w swoim życiu doświadczy jakiejś formy zaburzeń psychicznych, a już dziś liczba osób z depresją przekracza 300 milionów – i ciągle rośnie. Statystyki są przerażające i nie pozostawiają wątpliwości, że żyjemy w cywilizacji lęku. Odbija się to na wszystkich sferach naszego życia, także na jakości wykonywanej pracy. Jak skutecznie zmierzyć się z tym problemem? Przed pracodawcami pojawia się mnóstwo nowych wyzwań.

Według raportu CIPD liczba osób doświadczających zaburzeń lękowych, nerwicy i depresji w pracy wzrosła z jednej czwartej do jednej trzeciej w ciągu ostatnich pięciu lat – sprawiając, że problemy psychiczne stały się główną przyczyną nieobecności w pracy. Spada motywacja i wydajność pracowników, rośnie poziom rotacji, a w skrajnych przypadkach przewlekły stres prowadzi do długotrwałej niezdolności do pracy. Nie pozostaje to bez wpływu na globalną gospodarkę – WHO alarmuje, że spadek produktywności wywołany rosnącą skalą zaburzeń psychicznych pochłania roczne koszty szacowane na bilion dolarów.

Bycie „świadomym pracodawcą” jest dziś nie tylko bardzo potrzebne, ale z punktu widzenia przedsiębiorstwa także opłacalne. Indeks FTSE 100 wskazuje, że organizacje używające w swoim dorocznym raporcie co najmniej dwa razy wyrażeń takich jak „zdrowie mentalne” i „dobre samopoczucie”, notowały zyski do trzech razy większe od pozostałych. Firm z wypracowaną strategią na rzecz promocji zdrowia psychicznego wśród pracowników jest wciąż mało (8%), ale sytuacja dynamicznie się zmienia.

Na wstępie trzeba sobie uświadomić, jak wiele zależy od samych pracodawców. Praca sama w sobie dobrze wpływa na stan naszej psychiki, jednak istnieje wiele czynników zwiększających ryzyko pojawienia się problemów, w tym:

  • nieodpowiednia polityka bezpieczeństwa i zdrowia
  • słaba komunikacja i złe zarządzanie
  • poczucie braku decyzyjności i realnego wpływu na działania organizacji
  • niski poziom wsparcia pracowników
  • nieelastyczne godziny pracy
  • niejasne zadania i oczekiwania
  • poniżanie, prześladowanie, mobbing

Dlatego bardzo istotne jest, by zapewnić pracownikom poczucie bezpieczeństwa i odpowiednie warunki, w których mogą rozwijać swoje kompetencje i czują się przy tym docenieni. Poczucie sensowności wykonywanej pracy, możliwość decydowania o organizacji swojej pracy i dostosowanie jej do własnego tempa to tylko niektóre z czynników, które mogą uchronić przed poważniejszymi problemami. Gdy jednak te już się pojawią, należy zadbać o odpowiednie wsparcie i możliwie jak największą pomoc. Tym bardziej, że 80% pracowników przyznaje, że przewlekły stres w pracy wyraźnie odbija się także na ich prywatnych relacjach (badanie Mental Health America). Najbardziej efektywny program promowania zdrowia psychicznego łączy w sobie ograniczanie ryzyka zawodowego i promowania zdrowia. Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy proponuje podjęcie w organizacjach konkretnych działań:

  • organizowanie „grup zdrowia” które w oparciu o uczestnictwo pracowników służą wykrywaniu problemów i dyskutowaniu na ich temat oraz poszukiwaniu rozwiązań,
  • ustalenie polityki firmy w zakresie zdrowia psychicznego i kwestii z nim związanych, takich jak np. przemoc i prześladowanie w pracy lub włączenie zagadnień związanych ze zdrowiem psychicznym do ogólnej polityki bezpieczeństwa i higieny pracy w danym przedsiębiorstwie,
  • zapewnienie kadrze kierowniczej szkoleń dotyczących rozpoznawania symptomów stresu u pracowników oraz poszukiwania rozwiązań służących jego ograniczaniu,
  • przeprowadzanie anonimowych sondaży wśród pracowników, pozwalających ustalić przyczyny problemów w pracy,
  • ocena wdrażanych środków i programów w oparciu o informacje zwrotne uzyskane od pracowników,
  • prowadzenie portali internetowych informujących pracowników o wdrażanych w miejscu pracy środkach i programach służących poprawie ich stanu psychicznego,
  • zapewnienie pracownikom kursów/szkoleń dotyczących sposobów radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami,
  • bezpłatne doradztwo w zakresie problemów życia prywatnego i zawodowego, dostępne dla wszystkich pracowników, najlepiej w godzinach pracy.

Warto wprowadzać zmiany małymi krokami. Dbanie o odpowiedni komfort pracy, równowagę i odpoczynek pracowników staje się we współczesnych biurach coraz powszechniejsze. Przyjazne miejsca pracy oferują specjalnie wydzielone strefy wypoczynku, rozrywki, darmowego masażu, medytacji czy zajęć pilatesu. Jeszcze dalej poszła korporacja Salesforce, w której podczas przerw w pracy można uczestniczyć w inspirujących warsztatach i wykładach, prowadzonych m.in. przez mistrzów zen.

Na poziomie globalnym, Światowa Organizacja Zdrowia wdrożyła kilka międzynarodowych planów, promujących dbanie o zdrowie psychiczne w miejscu pracy: Global Plan of Action on Worker’s Health(2008-2017) oraz Mental Health Action Plan(2013-2020), na które składa się m.in. rozpoznawanie społecznych czynników zdrowia psychicznego, w tym warunków mieszkaniowych i środowiska pracy, przeciwdziałanie dyskryminacji i stygmatyzacji chorych osób i zwiększanie dostępu do pomocy, zarówno w placówkach medycznych, jak i miejscach pracy. Promuje się także udzielania wsparcia w przypadkach wykorzystywania i przewlekłego stresu. Z kolei w ramach Mental health Gap Action Programme (mhGAP), WHO dostarcza narzędzi wspomagających wczesne wykrywanie i zapobieganie nałogom i skłonnościom samobójczym.

Problem rosnącej skali zaburzeń psychicznych jest dziś na tyle poważny, że coraz częściej nagłaśniają go politycy, media i liderzy opinii publicznej. Zmiany musimy wprowadzić jeszcze dziś, jak zawsze zaczynając od własnego podwórka, oferując jak największe wsparcie współpracownikom w naszych biurach.